Ireli, Azerbaijan’s eager tool of oppression

Now. Do I like abusing little defenseless kids? No, I don’t. Well, yes. I do. If it’s an Ireli kid. If you ever wanted to do a movie featuring an operetta regime and their clueless club of cheerleaders, just look at the dictatorship running the country of Azerbaijan and the youth organization supporting it. It’s called Ireli Public Union.

A grieving mother at a protest rally in Baku – by Ilkin Zeferli

Let’s set the stage. Azerbaijan is a small, ex-Soviet country in the South Caucasus, tucked between Russia to the North and Iran to the South. Its geographical situation alone provides Azerbaijan with the continued interest of everyone from Moscow to Peking, from Brussels to Washington DC, from Jerusalem to Ankara and Tehran. The Caspian Sea to its East gives Baku oil and gas riches; to its West, Armenia provides Azerbaijan with a reason for conflict and war.

Dictatorships come in differents sizes, shapes and structures. The one ruling in Baku is built on the legacy of president Heydar Aliyev, a former KGB-general who overthrew the democratically elected government of president Elcibey in the early 1990’s and founded family-run authoritarian rule. Heydar projected strength, security and a sense of national unity to an uncertain people in shaky, post-Soviet times and amidst a war with Armenia over Nagorno-Karabagh, a war that Azerbaijan was losing badly. Until this day, Armenia occupies a large swath of Azerbaijani territory, while the dispute over the status of Nagorno-Karabagh remains unresolved. Ethnic tensions and the occasional violence between Armenians and Azerbaijani’s are nothing new. But the war between Armenia and Azerbaijan, still very much on, has been providing an added excuse for both governments to instill a profound hate of the other in the minds of their peoples. The NK-conflict also provides a convenient subterfuge to keep an iron grip on the affairs of state. After all: there is a war going on.

While the old Aliyev was able to make his people believe he gave them security, unity, nation-building and patriotic pride, his son Ilham, who took over when his father died, lacks any kind of national vision or agenda. His reign has seen a government, that at its very beginning might still have been, partially at least, about building Azerbaijan, fall into being solely about stuffing the pockets of a kleptocratic alliance of families and special interests that controls all energy resources and vital parts of the economy. With devastating results to the quality of government, to the state of Azerbaijan’s public institutions and services, and to any sense of individual freedom and quality of life. On the Economist’s latest EIU Democracy Index, Azerbaijan is defined as an authoritarian regime, ranking 140 out of 167, with a score of 3.15 out of 10. The Press Freedom Index of Reporters Without Borders puts Azerbaijan at 156 out of 179 countries.Transparency International has a yearly Global Corruption Index: Azerbaijan is way down below at 139 out of 174.

Pick any yardstick you like. Despite its outwardly modern image, its well-designed new buildings (for which old architectural heritage had to be destroyed) or its flashy CNN commercials, Azerbaijan’s prosperity is a flimsy facade. By any international measure, the Aliyev-regime has turned Azerbaijan into one of the world’s most oppressive, corrupt, dysfunctional, unfree, undemocratic, economically failed societies. In an environment that was controlling and totalitarian from the very beginning, your only way of social and economic advancement is siding with the powers that be. Those who refuse to trade off their political rights for some measure of social standing and a shot at making a quick buck through favoritism, well: they get marginalized, persecuted, or killed. And the problems are getting worse, not better.

So. This is Azerbaijan. A country with a great history, natural beauty, freedom-minded people, fabled hospitality, the birth place of some of the world’s greatest literature and works of art. But with a government that uses oil and gas wealth not to build schools, health care, public infrastructure, housing, but to enrich the elite. And to buy the attention of the international community, bring international events to Baku, win favors from the powerful, the privilege to sit at the high tables of Davos, DC, Brussels. Having robbed the country and its people blind, what the regime craves now is the recognition of the international community. Western leaders in particular.

To be fair: those same Western leaders have an ambivalent track record when it comes to dealing with Azerbaijan. On one hand, many democratic countries invest handsomely in the development of democracy, human rights, rule of law, and economic progress of the Azerbaijani people as a whole. On the other, Azerbaijan is an important pawn in the regional game of power and access to energy, and no government in Europe or North-America is willing to alienate Azerbaijan and drive it into the hands of, say, Russia or China. The Azerbaijani regime knows this all too well, and plays its cards cautiously, balancing one foreign interest against the other. The best, long-term, stable, trustworthy and friendly partnerships are built with democratic governments and truly open societies. But unfortunately, this truth is lost on your average decision maker in the democratic West.

Back to abusing little kids. When I was living in Baku myself, working on democracy, good governance and political issues, Ireli was nothing but an empty shell. A token pro-Aliyev youth movement that didn’t do much of any consequence, besides trying to get funds from the European Union to throw away on international exchanges for the sons and daughters of the corrupt elite. Ireli was to sit tight and shut up until the moment of need would arrive, when the regime wanted a countervailing force against some protest movement, that at that point still was to materialize with any importance.

Not too long ago, that moment came. First, a new kind of dissident youth networks gained ground and started to stage activities mocking the government, its corruption, and the deplorable state of society and public services. Their actions got some attention. Then, the old, persecuted and marginalized political parties joined forces. Again, yes, but this time they included groups and independents from civic life. Most recently, social unrest hit some of the smaller towns outside Baku. Rural people got fed up with the stealing and arbitrary use of power by local governors, and took to the streets. Then, a young soldier, a conscript, was murdered by his senior officers. Finally, an Azerbaijani author, Akram Aylisli, was courageous enough to write a story set against the conflict with Armenia over Nagorno-Karabagh. In his book, he self-searchingly questioned his own nation’s attitudes towards their neighbours. A daring, much needed thing to do. But an explosive act too, endangering his life.

So. Something stirred in the waters. People got jailed, family members harassed and threatened, but this was in itself nothing new. Protests erupted, and this time, people could cite social causes for their dissatisfaction, not primarily political ones. This time, it was about justice and fairness.

Ireli sprang into action to defend their overlord, president Ilham Aliyev. On Twitter, Facebook, and elsewhere, they started playing down the extent of the malcontent. The size of the protests. And attacking dissidents. Suddenly, to me at least, the group that I got to know as a bunch of lethargic and spoiled little rich kids turned out to be not so lethargic anymore. In the past few years, it turned out, Ireli had been built up to play the attack dog for the regime quite aggressively.

What do I find so infuriating about the likes of Ireli? I guess the anger goes back to notions about complicity to tyranny set forth so meticulously by Hannah Arendt. In times of oppression, it is those that roll with the system that actively perpetuate it. It’s the opportunism, the jockeying for a good position in life, in business, in government, the perspective of a personal reward, that makes people opt for a place in the system of repression. They’re not forced to. They choose consciously. They are not mistaken or misguided. It is not that they believe its for the good of the country. They know very well it is only for the good of their own pockets. And for this, they willingly turn themselves into a tool to repress, criminalize and attack the voice of dissent. Every time an Ireli kid claims he loves his country: somewhere, a little truth fairy dies.

This human failure is of all times, of everywhere, I know that. Still. If we resign to it and remain silent, we also become perpetrators.

Maakt het uit of Iran een atoombom krijgt? Ja. En nee.

Aan de onderhandelingen over het Iraanse atoomprogramma, vandaag in Kazachstan, ligt een basale wens ten grondslag. De internationale gemeenschap wil niet dat Iran zich tot atoommacht ontwikkelt. De Iraniërs zeggen: dat doen we ook helemaal niet, maar overigens bepalen we dat zelf wel.

Maar los van de vraag of Teheran nu werkt aan kernwapens of niet: maakt het eigenlijk iets uit, of Iran een atoombom heeft? Het antwoord is: nee. Maar ook ja. Het hangt er maar vanaf hoe je verandering en dreiging definieert.

Veel mensen zien een kernwapen in de handen van de ayatollahs als een existentiele dreiging voor Irans tegenstrevers. Zoals Israel. Maar het begrip existentiele dreiging, als in een gevaar voor het bestaan zélf, wordt wel erg snel gehanteerd. Te snel.

Het conflict tussen Israel en Iran, in de zin van een potentiele rechtstreekse confrontatie, is in het gehele machtsspel in het Midden-Oosten en Iran daarin een volstrekte bijzaak. Maar zoals het vaker gaat: een side-show staat soms toch ineens op het hoofdtoneel.

Om te beginnen is er geen twijfel dat Israel een Iraanse nucleaire aanval op zijn grondgebied met gemak kan afschrikken. Israels conventionele militaire macht is veel groter en beter ontwikkeld dan die van Teheran en alleen al daarmee kan Israel, als het wordt aangevallen, Iran grondig verwoesten.

Ten tweede is Israel zélf een atoommacht. Althans, dat neemt de hele wereld aan. Dat Israel daarover zwijgt is logisch: erkenning door Israel zelf zou het land in het huidige controversiele politieke klimaat blootstellen aan ongekende internationale druk om op te geven wat Jeruzalem ziet als zijn laatste verdedigingslinie in een vijandige omgeving.

Maar dat Israels kernbommen misschien een existentiele levensverzekering zijn maakt van een Iraanse kernbom nog geen existentiele dreiging. MAD, de strategische theorie van Mutually Assured Destruction, gaat ook hier op. Zelfs als een Iraans atoomwapen Israel zou bereiken zijn Israelische lanceerinstallaties, bommenwerpers en onderzeeers nog altijd in staat Iran hetzelfde aan te doen, met vernietigende resultaten. Het wederzijds bezit van kernwapens is een garantie tegen het gebruik ervan, paradoxaal genoeg. En in tegenstelling tot wijd verbreide volkswijsheid zijn de mollahs niet gek, maar juist zeer rationele spelers op het internationale schaakbord.

Een Iraanse atoombom is dus geen existentiele dreiging voor anderen. Maar is het dan misschien wel gewoon een bedreiging? Jazeker. Als Iran een atoombom heeft, maakt het zich vrijwel onkwetsbaar voor existentiele dreiging tegen zichzélf. Met andere woorden: bezit van kernwapens versterkt de positie van het theocratisch regime tegen buitenlandse en binnenlandse pogingen tot omverwerping. Net als voor Israel is ook voor de ayatollahs het atoomwapen een ultimum remedium voor het eigen voortbestaan.

Maar Khomeini en Khamenei hebben toch een fatwa tegen kernwapens uitgesproken? Ja. En de paus heeft verklaard dat engelen bestaan. Wie de atoomfatwa serieus neemt, ontkent niet alleen de realiteit van machtspolitiek in het algemeen, maar geeft zich ook geen rekenschap van de specifieke school binnen shia islam waartoe Khomeini en Khamenei behoren. Binnen de usuli shia islam is verregaande eigen interpretatie van de hadith toegestaan of zelfs vereist, en een religieus leider mag eigen, nieuwe beginselen vaststellen zonder basis in koran of traditie. Daarbij komt dat religieuze leiders uit de politiek gedreven usuli shia school, Khomeini voorop, altijd volkomen openlijk hun religieuze uitspraken ondergeschikt hebben gemaakt aan het bereiken van politieke doelstellingen en verbreiding van macht. In goed Nederlands: het doel heiligt de middelen, en misleiding is volstrekt geoorloofd.

De beschikking over een kernwapen is ook op een andere manier bedreigend: Iran wil een regionale machtsfactor zijn en verleent actieve steun aan Teheran gunstig gezinde regimes en organisaties. Daarbij maakt het niet uit of Iran zijn kernwapen gebruikt of niet: het enkele bezit ervan verandert de regels van het spel fundamenteel. Iran zal zich dan zeker ongeremder voelen en misschien minder voorzichtig zijn in het leveren van steun, wapens, geld, kennis aan zijn vrienden: Hezbollah, Islamitische Jihad, Assad en anderen in Syrie, bondgenoten in Afghanistan en Irak, enzovoort. Die dreiging is voorstelbaar en voorspelbaar.

Een Iraans atoomwapen is dus voor niemand een existentiele dreiging. Maar een bedreiging is het zeker. Net zoals een Israelische aanval op Iran de regio kan destabiliseren met niet te voorziene gevolgen, zo zou de verkrijging van kernmacht door Teheran dat ook zijn. Daarmee is niet gezegd dat Iran ook werkelijk op het punt staat een atoommacht te worden, maar wel dat iedereen, Iran en de rest van de wereld, er belang bij heeft dat er duidelijkheid komt over de vreedzame doeleinden van Irans atoomprogramma.

Atoomayatollahs: spoorboekje bij de nieuwe gesprekken tussen Iran en de wereld

Op dinsdag 26 februari komen Iran en de internationale gemeenschap weer bij elkaar om te onderhandelen over Iran’s vermeende kernwapenprogramma. In Kazachstan dit keer. Niet de meest voor de hand liggende locatie misschien, maar het is nu eenmaal een land dat neutraal genoeg is voor beide partijen. De laatste keer dat er op topniveau werd gesproken was in Moskou, afgelopen juni.

Vanaf morgen praten Iran en de P5+1 opnieuw over een oplossing voor een oplopend conflict. Vijf vragen over de gesprekken in Kazachstan, en vijf antwoorden.

Wie zitten er eigenlijk aan tafel?

De hoofdonderhandelaar voor Iran is Saeed Jalili, de voorzitter van de Nationale Veiligheidsraad en een vertrouweling van de Opperste Leider, de geestelijke Ali Khamenei. En dus niet, zoals je misschien zou verwachten, de minister van Buitenlandse Zaken, Salehi, of een van zijn vertegenwoordigers. De verklaring daarvoor is dat in het Iraanse systeem de zeggenschap van de president – Ahmadinejad – en zijn kabinet over buitenlandbeleid zeer beperkt is. Over de grote vraagstukken wordt rechtstreeks door Khamenei en zijn eigen mensen besloten.

‘Internationale gemeenschap’ is een term die eensgezindheid suggereert. Maar zo is het natuurlijk niet, en de meeste naties in de wereld zitten niet aan de onderhandelingstafel. Deze internationale gemeenschap bestaat uit de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, dus de Verenigde Staten, Rusland, China, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Het vijftal wordt aangevuld met Duitsland. Daarom wordt dit gezelschap wel de P5+1 genoemd. De delegatie wordt aangevoerd door Lady Ashton, de ‘minister van Buitenlandse Zaken’ van de Europese Unie.

Bijkomende complicatie: Iran zit tegenover een nogal bonte verzameling landen. Geen van hen wil dat Iran zich ontwikkelt tot atoommacht, maar daar houdt de vergelijking ook meteen op. Elke tegenspeler in de P5+1 heeft een ander soort relatie  met Teheran, en onderling verschillende belangen.

De verhoudingen tussen Iran en Amerika zijn al verzuurd sinds 1979, het jaar van de islamitische revolutie en de gijzeling van Amerikaans ambassadepersoneel in Teheran (Ben Affleck kreeg net een Oscar voor zijn film Argo, die over die gijzeling gaat). De Verenigde Staten was ook de eerste die Iran sancties oplegde, in 1996 geformaliseerd in een wet, de ISA (Iran Sanctions Act) die later werd uitgebreid met nog veel meer sanctie-instrumenten.

Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland, het EU-smaldeel in de P5+1, hebben allen een verschillende en soms gecompliceerde historie met Iran. Maar Europa heeft een veel directer belang bij Iran dan de VS. In de eerste plaats vanwege de geografische nabijheid: Iran grenst aan de Europese Economische Ruimte (Turkije) en de Europese ‘nabuurstaten’ Armenië en Azerbeidzjan. Bovendien is Europa een belangrijke afnemer van olie, het belangrijkste Iraanse exportproduct, en zou dat ook voor gas kunnen worden. Tenslotte speelt Iran potentieel een belangrijke rol als ‘hub’ van gas en goederen tussen Europa en Centraal-Azie. In termen van veiligheid, handel en energie zijn de ontwikkelingen rondom Iran dus van veel rechtstreeksere invloed op Europa dan op de VS.

Rusland en Iran zijn elkaars traditionele geopolitieke tegenstrevers in met name de Kaukasus, Afghanistan en sommige Centraal-Aziatische landen (zoals bijvoorbeeld Tajikistan, een Iraans-sprekend land). Met name in de Noord-Kaukasus en in Azerbeidzjan vreest Moskou de islamisering die vanuit Iran wordt gestimuleerd. China tenslotte is een willige energie-consument en handelspartner voor Iran die bovendien, net als Rusland en Iran, actief zoekt naar eigen voordeel in de wankele machtsbalans van Centraal-Azie.

Ook voor wat betreft opvattingen over internationale interventie verschillende de drie ‘blokken’ binnen de P5+1 onderling sterk. De VS leunen vaker op het sanctie-instrument om het gewenste resultaat te bereiken. Europa heeft traditioneel een voorkeur voor de wortel in plaats van de stok, en probeert meer via positieve prikkels veranderingen te bevorderen. Rusland en China staan wantrouwig tegenover het benutten van internationale besluitvorming en multilaterale actie om soevereine landen te dwingen tot wijzigingen.

Waarom zijn er eigenlijk sancties tegen Iran?

Het doel van de sancties is Iran te dwingen om op een verifieerbare manier te bewijzen dat het Iraanse nucleaire programma uitsluitend is bestemd voor vreedzame burgerdoeleinden. Iran is partij bij het Non-Proliferatie Verdrag (NPV) dat onder andere bepaalt dat aangesloten landen geen (verdere) kernwapens ontwikkelen en verspreiden. Het toezicht op de nucleaire activiteiten in de aangesloten landen ligt bij het Internationaal Atoomagentschap, de IAEA.

In de afgelopen jaren is de indruk ontstaan, om te beginnen bij de IAEA, dat Iran onvoldoende openheid van zaken geeft over de aard van het atoomprogramma. Sinds 2006 heeft om die reden de VN Veiligheidsraad zes resoluties aangenomen waarin Iran wordt opgeroepen delen van zijn atoomprogramma stop te zetten. Iran weigert dat. Daarom hebben vanaf 2006 verschillende landen en internationale organen – waaronder de VN en de Europese Unie – net als de VS ook sancties ingesteld.

Aard en omvang van die sancties verschillen sterk. Terwijl de Amerikaanse maatregelen in de loop der jaren zo omvangrijk zijn geworden dat ze vrijwel alle handel met Iran verbieden, of in elk geval praktisch onmogelijk maken, hebben de EU en de VN een aantal sancties getroffen dat lijkt op dat van de VS, maar het totale aantal sancties is veel minder groot en verstrekkend.

Waar gaan de onderhandelingen op dit moment over?

Het conflict spitst zich op dit moment toe op het feit dat Iran hoogverrijkt uranium (20% en hoger) produceert. Dat is zeker nog geen wapenklaar uranium (daarvoor is een verrijkingspercentage van bijna honderd procent nodig) en het is niet per se verboden onder het NPV; maar in civiele atoomprogramma’s is het veel gebruikelijker om laagverrijkt uranium, 5%, te maken.

Iran zegt dat het hoogverrijkt uranium nodig heeft, onder meer voor de productie van medische isotopen. Maar de kernreactor in het Nederlandse Petten bijvoorbeeld, een grote wereldwijde maker van medische isotopen, stopte enkele jaren geleden met het verrijken tot 20%. Het probleem met hoogverrijkt uranium is dat het veel sneller tot wapenkwaliteit is te verrijken dan laagverrijkt uranium. Bovendien produceert Iran zijn hoogverrijkt uranium op een locatie, Fordow, die in het geheim werd gebouwd en diep onder een berg ligt. Daarnaast krijgt de IAEA er veel te beperkt toegang toe.

Aan de andere kant staan de sancties. Hoe groot de schade is die ze aanrichten aan de Iraanse economie is onderwerp van verhit debat, maar zeker is dat de olie-export, Irans belangrijkste inkomstenbron, met ongeveer 50% is gedaald en ook andere soorten export, zoals van olie-gerelateerde producten, vrijwel onmogelijk is gemaakt. Daardoor komen veel minder inkomsten (en dus ook buitenlandse valuta) binnen. Het gevolg is onder meer dat de Iraanse overheid belangrijke subsidies op levensbehoeften niet langer kan financieren en dat de voorraden buitenlandse valuta opraken, waardoor de import steeds moeilijker wordt.

Een nieuw Amerikaans sanctiepakket maakt nu bovendien vrijwel alle transacties met Iran onmogelijk, door nu ook te verbieden (naast al bestaande verboden op betalingen in Amerikaanse dollars en euro’s) dat handel plaatsvindt met als tegenprestatie goud of andere edelmetalen, waardoor de Iraanse export, met name natuurlijk olie, verder wordt lamgelegd.

Wat houden de gesprekken in Kazachstan in en leveren ze wat op?

Het eerste probleem is dat de twee partijen twee verschillende soorten onderhandelingen willen. Iran wil een stap-voor-stapbenadering, een proces waarin partijen gelijk oplopen in het geven en nemen: Teheran geeft wat toe op het probleem van het hoogverrijkte uranium, de P5+1 verzachten de sancties wat, en zo verder. Maar wat de VS en Europa willen is dat de Iran de eerste stap zet en de onderhandelingen begint met 3 belangrijke concessies: het stopzetten van de verrijking tot 20%, sluiting van de Fordow-installatie en naar het buitenland verschepen van zijn voorraad hoogverrijkt uranium.

Sluit ook niet uit dat Iran zal proberen het gesprek te verbreden buiten het atoomprogramma en de sancties zelf: Iran wil een belangrijke regionale macht zijn (in bijvoorbeeld Irak, Afghanistan, de Zuid-Kaukasus, de Golf, Bahrein, Palestina en tot op zekere hoogte Libanon en Syrie), maar ziet zich daarbij telkens de weg versperd door de VS en zijn regionale bondgenoten. Teheran zal willen proberen te benadrukken dat het land is omsingeld door vijandige machten. Dat het land zelf een vaak zeer schadelijke rol speelt in de landen om zich heen zal het daarbij natuurlijk onvermeld laten, en de VS hebben, door hun zichtbaarheid, de schijn tegen.

Zullen de gesprekken in Almaty iets opleveren? Nee. Niets substantieels in elk geval. Het is erg onwaarschijnlijk dat Iran, dat zich het mes op de keel voelt gezet, de unilaterale eerste stap zal maken zoals de VS en Europa dat lijken te wensen. Het kan zijn dat Rusland en China zullen proberen een compromis te vinden; zoals gezegd, de belangen en geopolitieke gewoontes binnen de P5+1 zijn zeer verschillend. Zelfs Europa zou nog een middenpositie kunnen innemen. Maar de kans op succes is erg klein.

Als het dan toch niks wordt, waarom zitten de landen dan überhaupt bij elkaar?

Simpel: om erger te voorkomen. Beide zijden begrijpen dat voortgang van gesprekken op zich (en dat is dus niet hetzelfde als voortgang in de gesprekken zelf) nodig is om militaire escalatie te vermijden.

Het doel van de gesprekken is dus: gesprekken. De volgende ronde zal waarschijnlijk plaats gaan vinden in september, nadat eerst, in juni, de presidentsverkiezingen in Iran zijn gekomen en gegaan. De P5+1 zetten in op een uitputtingsscenario. Ze hopen dat in het najaar het effect van de sancties op de Iraanse economie zo grondig zal zijn dat Teheran als vanzelf met concessies komt.

Iran daarentegen hoopt dat het vindingrijk genoeg zal zijn om hun olie op een alternatieve manier te exporteren en een nieuwe klantenkring aan te boren. Ook hoopt Teheran in de loop van het jaar de internationale opinie meer aan zijn kant te krijgen en vooral: een wig te drijven tussen de leden van de P5+,1 waardoor de eensgezindheid verdwijnt of zelfs de sancties worden verzacht.

Beide verwachtingen lijken op dit moment ijdele hoop. En zoals het er nu uitziet, zal ook in september geen definitieve oplossing worden gevonden.

Onderweg naar Bagdad: koorddansen voor Amerikaanse en Iraanse diplomaten

Op 23 mei aanstaande hervatten Iran en de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad plus Duitsland (P5+1) hun overleg over het vermeende Iraanse kernwapenprogramma. Voorgenomen plaats van handeling: Bagdad, Irak, waar premier al-Maliki onlangs liet zien dat hij een belangrijke top kan organiseren zonder dat er doden vallen onder de deelnemers. Voor zover bekend gingen alle gasten van de Arabische Liga ongeschonden naar huis.

De keuze voor Bagdad als onderhandelingslocatie is op zich al een kleine overwinning voor de Iraanse diplomatie. Sinds de omverwerping van Saddam Hoessein hebben de nieuwe Iraakse machthebbers zich ontwikkeld tot trouwe bondgenoten van Teheran. Anderzijds kunnen de Amerikanen claimen dat het mede dankzij hen is dat er überhaupt nog een hotel overeind staat voor buitenlandse gasten.

Maar ook het feit dat de start van de nieuwe onderhandelingsronde – afgelopen 14 april, in Istanboel – geen concrete en onmiddellijk concessies op het terrein van uraniumverrijking opleverde is een zege voor Teheran. En dat is niet zo onverwacht. Iran heeft de catenaccio-diplomatie zo ongeveer uitgevonden. De grote mogendheden onderhandelen al ruim een decennium met de mollah’s om ze ertoe te bewegen hun kernenergie-activiteiten in lijn te brengen met het non-proliferatieverdrag en de IAEA volledige toegang te geven, net als iedereen. Maar ruim tien jaar en zes VN-resoluties later is het wantrouwen van de wereld over de intenties van Iran niet bezworen.

Om enig resultaat te kunnen vieren hebben de VS tenminste nodig dat Iran zijn verrijking van uranium tot 20% staakt. De sprong van een verrijkingsgraad van 20% naar ‘wapenklaar’ uranium is klein. Maar Teheran schat in dat de VS over te weinig middelen beschikken om zo’n resultaat af te dwingen. Een militaire invasie lijkt uitgesloten, terwijl een luchtaanval op Iraanse doelen waar uranium wordt verrijkt hooguit een beperkt en tijdelijk effect zal hebben, nog los van de mogelijke negatieve implicaties voor de positie van de VS in de regio. Bovendien lopen de VS het risico het internationale front dat zich nu tegen Iran’s nucleaire ambities heeft gevormd, te breken als tot gewapend handelen wordt overgegaan.

Daar staat tegenover dat het olie-embargo en de handelssancties tegen Iran effectief zijn, in de zin dat ze de Iraanse economie nu al zeer ontregelen. En dat zou alleen nog maar meer het geval worden als straks op 1 juli het Europese olie-embargo tegen Iran ingaat. En Iran is Noord-Korea niet; de machthebbers in Teheran hebben rekening te houden met de publieke opinie en machtige commerciële belanghebbenden.

De regering-Obama heeft ingezet op een diplomatieke tactiek van interactie in plaats van confrontatie met het Iraanse regime. Tot nu toe is dat een succesvolle zet gebleken: veel meer dan de mollahs salonfähig te maken heeft de Obama-aanpak Iran verder geïsoleerd en de internationale consensus over het kernenergie-programma van Teheran versterkt. Ook het Amerikaanse sanctiebeleid werpt zijn vruchten af: grootverbruikers van Iraanse olie als China, Japan en Zuid-Korea hebben hun import drastisch gereduceerd en zijn gaan winkelen in Saudi-Arabië.

Rusland is minder van Iraanse olie afhankelijk, en wil tegenwoordig graag worden gezien als een betrouwbare partner in de wereld van de internationale financiën. Zaken doen met Iran en de levering van (nucleaire en militaire) technologie past daar niet meer bij. Maar er was lang een bondje tussen Moskou en Teheran, niet in de laatste plaats omdat Rusland zijn grenzen in de Kaukasus vrij van moslimextremisme wil houden. Daar heeft het Teheran bij nodig.

Het geduld van de Amerikaanse diplomatie wordt zwaar op de proef gesteld nu, en Obama loopt de kans in de rug te worden aangevallen door de Republikeinen. De vraag is hoe lang Washington zich weet in te houden en hoe lang het bondgenoten als Israël en Frankrijk, die de messen al hebben geslepen, aan boord kan houden.

Iraanse diplomaten zijn koorddansers, en de rol van de Iraanse David tegen de Amerikaanse Goliath past hen als een handschoen. Tijd winnen, een stapje naar voren en twee naar achteren zetten is een koud kunstje voor de geoefende guerilla-diplomaten van Khamenei. Het is ze gelukt om uit Istanboel weg te komen zonder enige concrete toezegging, en zonder enige tussenstappen onderweg naar 23 mei, behalve een afspraak over ‘technisch overleg’ op laag-ambtelijk niveau. Tegelijkertijd beseft men dat de eeuwige pas op de plaats snel moet worden ingeruild voor een pas-de-deux. Tenminste, als Khamenei escalatie wil voorkomen.

En daar zit meteen het probleem. Iraanse diplomaten vermogen veel, maar vroeg of laat doemt de muur op die de internationale gemeenschap nu heeft klaargezet. De interne spanningen in politiek Teheran zijn groter dan de buitenwereld vaak vermoedt. Het is zeer de vraag of Khamenei al weet wat hij wil. De naderende deadlines van 23 mei, en daarna van 1 juli, dwingen Teheran om het eerst snel met zichzelf eens te worden, en daarna een strategie te formuleren waarmee de verschillende machtscentra kunnen leven.

De vonken zullen er vanaf spatten de komende tijd, zowel in Washington als Teheran.

Cartoon (c) International Herald Tribune

Iran, P5+1, Istanboel: snelle eerste observaties

Op zaterdag 14 april kwamen Iran en de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad, samen met Duitsland (P5+1), bijeen in Istanboel om te spreken over het vermeende kernwapenprogramma van Teheran.

In de komende dagen en weken zal ongetwijfeld meer bekend worden over de details van de bijeenkomst; nu beperken alle partijen zich nog tot algemene verklaringen over de goede sfeer. Dat is op zich niet onbelangrijk, gezien het feit dat eerdere overleggen eindigden in niets en alleen maar bleken bij te dragen aan de oplopende spanning.

Een paar snelle eerste observaties:

De bijeenkomst duurde maar een dag (de informele diners de avond ervoor niet meegerekend) en lijkt, veel meer dan velen hoopten, een ‘onderhandeling over onderhandelingen’ te zijn geweest dan een inhoudelijke bespreking van de zorgen die over en weer leven.

Er waren twee plenaire delen, waartussen enkele bilaterale gesprekken plaatsvonden: Iran met Rusland, Iran met China, en Iran met Ashton, die de EU-landen vertegenwoordigt en de hoofdonderhandelaar is voor de gehele P5+1. Geen bilateraal gesprek dus tussen de VS en Iran. De Amerikaanse delegatieleider Wendy Sherman had zo’n een-op-een-gesprek met Jalili wel aangevraagd, en het Iraanse staatsgecontroleerde persbureau ISNA meldde ook dat zo’n bilateraal gesprek wel zou plaatsvinden. Maar dat bericht werd al snel weer ingetrokken.

Een bilateraal gesprek tussen de VS en Iran zou een historische doorbraak in de relaties tussen de twee landen zijn geweest. Nu was er een mooie kans voor Teheran om te laten zien dat het de-escalatie wil met Washington. Maar Jalili heeft de uitgestoken hand van Sherman dus niet aangegrepen. Dat kan erop wijzen dat de tijd voor toenadering tot de VS nog niet rijp is voor sommige invloedrijke leden van het politieke establishment in Teheran. Het kan er ook op wijzen dat Iran in het geheel niet van plan is de relaties met Washington te ontspannen, maar eerder een wig wil drijven tussen de verschillende leden van de P5+1.

Partijen lijken de bijeenkomst in Istanboel te hebben gebruikt om kennis te maken en om een agenda te bepalen voor de 23e mei in Bagdad. Daar zou het gesprek echt, en inhoudelijk, van start moeten gaan.

Interessant is dat Iran wel lijkt te hebben geprobeerd om uitstel te krijgen van het olie-embargo van de EU tegen Iran, dat op 1 juli moet ingaan. Maar Ashton zou hebben gezegd dat maatregelen alleen door alle partijen gezamenlijk, en in onderlinge samenhang, kunnen worden genomen.

Istanboel heeft in elk geval geleid tot het besluit een volgende stap te zetten in de gesprekken. Straks op 23 mei in Bagdad dus. Maar over de kern van de zaak is niets besloten, terwijl daar toch mogelijkheden voor lagen en Iran ook vooraf had aangekondigd met een pakket nieuwe voorstellen naar Istanboel te komen.

Ondanks de geforceerde glimlach van de onderhandelaars en de lofuitingen over de goede sfeer is in die zin de uitkomst van zaterdag dus op zijn best onduidelijk. De problemen zijn vooruit geschoven, terwijl er steeds minder tijd is om een conflict af te wenden.

De Verenigde Staten kan niet worden verweten dat ze een afwijzende houding hebben ingenomen; ze hebben zich duidelijk opengesteld voor een diplomatieke oplossing, zelfs in de vorm van een rechtstreeks, bilateraal gesprek met Iran. Het is Teheran dat, kennelijk na enige twijfel en intern overleg op de dag zelf, niet op dat aanbod is ingegaan.

Iran kon twee dingen doen, in Istanboel. Goede wil tonen, of de internationale gemeenschap aan het lijntje houden. Het deed een beetje van beide.

[UPDATE 15/04] Saeed Jalili, de Iraanse delegatieleider, geeft interview aan Euronews waarin hij zich zorgen maakt over de ernstige gevolgen voor de landen van de Europese Unie van het ‘door de Amerikanen opgelegde’ olie- en handelsembargo tegen Iran. Gelet op zijn poging in Istanboel om olie-embargo uitgesteld te krijgen (zie hiervoor), lijkt het erop dat Iran een wig wil drijven tussen de VS en de EU, en eerst concessies wil verkrijgen op de tegen het land ingestelde sancties, voordat het toegevingen van Teheran op uraniumverrijking wil bespreken.

Is een akkoord mogelijk tussen Iran en de P5+1? Ja, maar geen permanente deal.

Is een oorlog met Iran onvermijdelijk? Nee, zeker niet. Maar er is een lange weg te gaan, geplaveid met wederzijdse concessies, voordat de lont uit het kruitvat is. En een mogelijk akkoord nu biedt geen zekerheid voor de langere termijn. Bovendien zal er in elk geval een verliezer zijn: niet de P5+1, niet het regime van de Islamitische Republiek, maar de verdedigers van mensenrechten in Iran zelf.

Op zaterdag 14 april hervatten Iran en de P5+1 (de permanente leden van de Veiligheidsraad Rusland, China, VS, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, aangevuld met Duitsland) hun gesprek over het Iraanse nucleaire programma, dat ruim een jaar geleden werd gestaakt. Iran zegt dat het uitsluitend civiele, vreedzame bedoelingen heeft, als elk ander land met kernenergie. De internationale gemeenschap vermoedt dat Iran heimelijk aan een atoomwapen werkt.

Het is gemakkelijk, en ook wel begrijpelijk, om de oplopende spanning tussen Iran en de rest van de wereld te zien in het kader van alweer een conflict van de Verenigde Staten met alweer een Midden-Oosters land. In die denkwijze zouden de VS dus doelbewust aansturen op een gewapend treffen met Teheran. Maar er zijn voldoende argumenten waarom de analogie met Irak en Afghanistan dit keer niet opgaat. Zo zijn de politieke signalen uit Washington nu van duidelijk andere toon dan toen. En ook de verklaringen vanuit Teheran doen niet denken aan de oorlogszuchtige taal van de Taliban of Saddam Hoessein.

Iran heeft wel erg zijn best gedaan de verdenking op zichzelf te laden. Het schendt herhaaldelijk zijn verplichtingen onder het Non-Proliferatieverdrag, weigert cruciale vragen van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) te beantwoorden, verrijkt een deel van zijn uraniumvoorraad tot 20%, heeft zes VN-resoluties die het land opriepen zijn verrijkingsactiviteiten te staken naast zich neergelegd, en bouwde een nucleaire ontwikkelingsfaciliteit, Fordoow, diep onder de grond en uit het zicht. Niet de daden van een land dat zich transparant opstelt en zich aan dezelfde regels houdt als andere landen die op vreedzame wijze kernenergie willen opwekken. Het wantrouwen van de internationale gemeenschap is dus gerechtvaardigd.

Anderzijds heeft Teheran reden te stellen dat het anders wordt behandeld dan, zeg, Nederland. Als gevolg van de voortdurende mensenrechtenschendingen tegen het eigen volk door de autoriteiten van de Islamitische Republiek en de steun aan organisaties als Hezbollah en Hamas is het land al jaren onderwerp van sancties en beperkingen. Rusland, Israel, Saudi-Arabie en de Golfstaten hebben geen behoefte aan het ontstaan van een nieuwe atoommacht in hun directe nabijheid en laten dat blijken. Iran voelt zich omsingeld door grootmachten en hun bondgenoten die het land in zijn ontwikkeling beperken of zelfs uit zijn op de val van het regime.

Maar uit alles blijkt dat er heel wat ruimte is voor een overeenkomst, straks in Istanboel en in de vervolggesprekken. Ten eerste zijn experts het erover eens dat Iran nog ver verwijderd is van de capaciteit om niet alleen aan atoombom te fabriceren, maar deze ook te kunnen ontsteken en af te leveren op de juiste plek; de technologische obstakels maken dat dat nog tenminste negen maanden tot anderhalf jaar zou duren. Iran, zo vinden deskundigen, is zelfs nog niet in de ‘break-out fase’, het punt in de tijd waarna de race naar een bom eigenlijk gelopen is en internationaal ingrijpen, ook militair, geen zin meer heeft.

Het regime van de Islamitische Republiek wordt vaak afgeschilderd als een gesloten, monolithisch geheel. Maar niets is minder waar, en de interne meningen zijn verdeeld, zowel over het nucleaire programma als over de toekomst van de relaties van Iran met de rest van de wereld, in het bijzonder het Westen. Het politieke systeem in Iran zit ingewikkeld in elkaar en bestaat uit verschillende machtscentra. Daarnaast is de vervlechting tussen de staatsmacht en de economische zeer groot, waardoor staatsbeslissingen vaak rechtstreeks worden beïnvloed door commerciele belangen.

Ten derde is de Opperste Leider, Khamenei, een vaardig politicus en evenwichtskunstenaar, geen gevaarlijke gek met een apocalyptische doodswens. Hij zit niet aan tafel in Istanboel, maar zal elke uitkomst moeten goedkeuren. Khamenei zal proberen om de internationale agenda’s van de meer compromisgerichte president Ahmadinejad en de voorzitter van de Raad van Geschiktheid en Oordeel, de voormalige president Rafsanjani, in balans te brengen met de meer confrontatiegerichte krachten in het regime, zoals de machtige Islamitische Revolutionaire Garde en de voorzitter van de Raad van Hoeders, Ahmad Jannati. Het laatste oordeel over alle staatszaken, in het bijzonder het buitenlands beleid, is aan Khamenei. Ondanks al zijn retoriek heeft Ahmadinejad maar een zeer beperkte invloed.

Khamenei is eerst en vooral een pragmaticus, gericht op behoud van de status quo. Als hij denkt dat er in de gesprekken met de P5+1 een deal te maken valt die gezichtsverlies voorkomt en zijn positie versterkt, dan zal hij plooibaar blijken. Door het uitvaardigen van een religieus edict, een fatwa, waarin hij kernwapens tot zonde verklaart, heeft Khamenei zich de ruimte verschaft toegevingen te doen. Overigens kan een fatwa altijd weer worden herroepen of bijgesteld, als de religieuze autoriteit in kwestie van oordeel is dat de omstandigheden zijn veranderd.

De internationale gemeenschap wil verifieerbare garanties dat Iran niet werkt aan een kernwapenprogramma. Iran wil in elk geval niet openlijk door het buitenland van die mogelijkheid worden beroofd, maar er is geen overtuigende aanwijzing dat het er wel aan werkt. Daarnaast wil Iran erkenning van zijn recht om atoomenergie op te wekken voor burgerlijke doeleinden. In grote lijnen zou een synthese tussen Iran en de P5+1 er zo uit kunnen zien:

Uraniumverrijking: Iran stelt verrijkt uranium nodig te hebben voor kerncentrales en medische isotopen. Onder het non-proliferatieverdrag, waarbij Iran partij is, mag dat ook. Iran zal niet accepteren dat het zijn uranium alleen mag betrekken van een internationale uraniumvoorziening. Maar: het zal wellicht bereid zijn te aanvaarden dat het verrijking tot 5% in eigen land mag doen plaatsvinden, onder streng toezicht van de IAEA. Verrijking tot 20% kan dan worden stopgezet, de bestaande voorraad kan het land uit worden verscheept en als Iran overtuigend kan aantonen toch beperkte hoeveelheden 20%-uranium nodig te hebben, bijvoorbeeld voor medische doeleinden, dan kan dat materiaal mondjesmaat worden geleverd.

Sancties: Teheran vermoedt dat het buitenland uit is op ‘regime change’ en dat de over decennia opgebouwde maatregelen tegen Iran daarop zijn gericht. in de onderhandelingen zal Iran de nadruk leggen op herstel van vertrouwen met de internationale gemeenschap. Het zal daarom stopzetting van het olie-embargo en handelssancties eisen, als vertrouwen herstellende stap in de richting van Teheran. Het gebrek aan democratie en de voortdurende mensenrechtenschendingen in Iran, die de basis vormen voor veel van de maatregelen tegen Iran, zullen het slachtoffer worden van de komende onderhandelingen. Althans voor de korte termijn. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor de geldelijke steun en levering van wapens en kennis aan organisaties als Hezbollah en Hamas. Beide zijden in de gesprekken hebben er nu belang bij niet alle problemen op een grote hoop te gooien. Dit proces zal geen winst opleveren voor hen die streven naar vrijheid en rechtvaardigheid voor het Iraanse volk. Het is voorstelbaar dat de P5+1 Iran een gedeeltelijke opheffing van sancties biedt, als Iran zich verbindt aan een controleerbare set afspraken over de productie van verrijkt uranium.

Deze benadering van herstel van wederzijds vertrouwen omtrent het nucleaire programma zou op de korte termijn tot wat ontspanning kunnen leiden in de relaties tussen Iran en de buitenwereld. Maar op de langere termijn lijkt normalisatie van de betrekkingen alleen mogelijk als een alomvattend akkoord zou worden bereikt waarin ook de mensenrechtenschendingen en de steun van Iran aan gewapende non-state actors worden betrokken. En zo zou een positieve uitkomst van de gesprekken die op 14 april van start gaan, op de langere termijn wel eens een pas op de plaats kunnen blijken te zijn.

Khamenei in Hollywood? Laten we kalm blijven, maar niet naief

Is het een onvoorstelbaar Hollywood-scenario? Of is het verhaal te onvoorstelbaar om verzonnen te kunnen zijn? Feit is dat de VS, Saudi-Arabie en Iran in een groeiende rel zijn verwikkeld over een (al dan niet) voorgenomen moordaanslag op de Saudische ambassadeur in de Verenigde Staten. Een rel die verstrekkende consequenties kan hebben voor de stabiliteit in de regio rondom Iran. En die Iran, de VS, Israel, Saudi-Arabie, de Golfstaten, Irak en andere landen in hernieuwd, bloedig geweld kan storten. Alle reden dus om het hoofd koel te houden.

“What we know is that an individual of Iranian-American descent was involved in a plot to assassinate the ambassador to the United States from Saudi Arabia,” zo sprak President Obama vorige week. “And we also know that he had direct links, was paid by and directed by individuals in the Iranian government. Now, those facts are there for all to see. We would not be bringing forward a case unless we knew exactly how to support all the allegations that are contained in the indictment.”

Er bleek achteraf bezien weinig reden te zijn om President Johnson te geloven over Vietnam, en we herinneren ons allemaal nog de Weapons of Mass Deception van President George W. Bush. Maar dat de buitenwereld een Amerikaanse president, gezien de ervaringen uit het verleden, niet a priori gelooft als hij een ander land verkettert: dat beseft Obama natuurlijk ook. En toch waren de VS uitzonderlijk snel en scherp met hun veroordeling van de Iraanse betrokkenheid. Op dit moment trekken teams van Amerikaanse diplomaten de wereld rond om in andere hoofdsteden de bewijzen te tonen. Wat is er aan de hand? De feiten zoals we ze op dit moment kennen:

De Amerikaanse minister van Justitie Eric Holder maakte vorige week bekend dat de autoriteiten een poging hadden verijdeld om de Saudische ambassadeur in Washington te vermoorden, en om de Saudische en Israelische ambassades op te blazen. Een Iraans-Amerikaanse man en een officier van een elite-onderdeel van de Islamitische Revolutionare Garde zijn voor het New Yorkse gerecht in staat van beschuldiging gesteld. De perswoordvoerder van de Iraanse president Ahmadinejad en andere Iraanse functionarissen ontkennen elke beschuldiging van Iraanse betrokkenheid.

Let wel: de Amerikanen beweren niet dat de Iraanse regering, president of geestelijk leider formele besluiten hebben genomen om tot de aanslag over te gaan dan wel over gedetailleerde operationele kennis van het plan beschikten. Wel zeggen ze bewijzen te hebben dat individuele Iraanse regeringsfunctionarissen persoonlijk en rechtstreeks opdracht voor het plan hebben gegeven en de samenzweerders hebben betaald.

Als dat laatste waar is, dan heeft Teheran een probleem, net als Rutte een probleem zou hebben wanneer generaal Van Uhm of secretaris-generaal Van Zwol van Financien opdracht zou hebben gegeven een paar weerspannige Griekse parlementariers vervroegd hun Schepper te laten ontmoeten.

Veel commentatoren putten zich de laatste dagen uit om de Amerikaanse beschuldiging naar het rijk der fabelen te verwijzen. Manour Ababsiar, de vooruitgeschoven complottist, zou een instabiele halve gare zijn. En Niru-ye Ghods – het onderdeel van de Revolutionaire Garde dat achter het plan zou zitten, en dat nu zeer actief is in de contra-revolutie in Syrie – is veel te professioneel om een voormalige autoverkoper en een stel Mexicaanse drugsdealers te gebruiken voor een aanslag op zo’n belangrijk doelwit. Israel zit erachter. Noch Iran, noch de Saudi’s hebben enig belang bij een gewapend conflict. Enzovoort. Nee, zo luidt hun discours: de VS fabriceren een casus belli om Teheran nu eindelijk eens aan te pakken. Een andere verklaring is er niet.

Toegegeven: Japan, Afghanistan en Irak weten wat er met je gebeurt als je de VS op eigen grondgebied aanvalt. De Amerikanen hebben de neiging daar nogal grondig op te reageren. Dus het lijkt logisch te denken dat Iran daar niet aan zal willen beginnen, omdat het regime daarmee zijn eigen doodvonnis tekent.

Maar van militaire simulatiespellen tot het hoofdredactioneel commentaar in De Volkskrant wordt wel erg vaak de vergissing gemaakt te denken dat landen, als het tenminste om geopolitiek gaat, langs rationele lijnen en in voorspelbare scenario’s reageren op elkaars handelen. Dat is gewoonweg niet zo. Bovendien houdt het wegwerpgebaar dat velen nu richting Obama maken geen rekening met twee omstandigheden. Ten eerste is Iran al enkele jaren actief bezig zijn aanwezigheid op het Westelijk Halfrond uit te breiden. Er zijn geloofwaardige aanwijzingen voor Iraanse militaire activiteiten in bijvoorbeeld Venezuela en Cuba, en hardnekkige berichten dat het door Iran gesteunde Hezbollah in Mexico een bruggenhoofd heeft geslagen. En ten tweede: er is sprake van een toenemende machtsstrijd binnen het regime. Die strijd gaat deels over de ‘ziel’ van de Islamitische Republiek, maar ook over een meer gematigde of radicalere opstelling richting de buitenwereld, in het bijzonder de soennitische regeringen op het Arabisch schiereiland, en Israel en de VS.

Het is nog te vroeg om conclusies te trekken. Dus ook om nu al de Amerikaanse claims zomaar van de hand te wijzen. Het is niet ondenkbaar dat de zeer professionele Niru-ye Ghods ook wel eens een flater begaat, net zoals de zeer professionele CIA, KGB en Mossad dat wel eens doen. En het is al helemaal niet ondenkbaar dat de Amerikaanse operaties van Iran en Hezbollah nu in het stadium van uitvoerende tests zijn gekomen. Tenslotte: al lijkt het alsof deze aanslag ingaat tegen het rationele belang van het regime in Teheran: een ontevreden oorlogshitser binnen datzelfde regime is niet altijd rationeel.

Arjen de Wolff is directeur van de onafhankelijke Iraanse media-organisatie Radio Zamaneh, maar schrijft dit stuk op persoonlijke titel.

Make Iran fight its cyber war with the right enemy: Iran

As Europe and the world are still reeling from the internet hack at the Dutch SSL CA agent Diginotar, authorities all over the world are trying to answer the question: what will the wider consequences of this attack be, and who was responsible? Meanwhile, in space, similar attacks take place: instances of satellite jamming, the deliberate interruption of, for instance, TV- and radio signals, are decidedly increasing. The latest victim: BBC Persian, whose transmissions were interfered with several times through installations on the territory of the Islamic Republic of Iran. Previously, Radio Zamaneh has been repeatedly attacked in similar fashion.

Internet hacking and satellite jamming are expressly forbidden by national and international legislation. In the case of satellite jamming, for instance, a member-state can be banned from the ITU (International Telecommunication Union). As always, the problem is: proof. Because it is not that easy to determine that a sovereign state, rather than a few individuals, were responsible for the intentional disturbance of peaceful internet and satellite communications.

Nevertheless, The Islamic Republic of Iran is at the top of everyone’s list of suspects, it being the country from which most major recent hacking and jamming attempts that caught the public eye originated. In recent years, the Iranian authorities have invested heavily in acquiring the right expertise and technology. In the case of satellite jamming, it is usually easy enough to establish form where exactly the attack took place; in the cases of BBC Persian and Radio Zamaneh for instance, it was proven convincingly that the jamming took place from inside Iran’s borders. With internet hacking, things are not always that simple. Still, in the Diginotar-case, the pile of evidence pointing toward Iran has been stacked up so high that a link with Iran is as good as certain.

The political question that needs to be posed now is: what should Europe’s response be to this increasing digital and outer space aggression?

The answer could well be: return the favour to the aggressor, if a case against a state actor, for example Iran, can be made. Remove his TV- and radio signals from the skies, and ban his websites from the internet. The Iranian state uses public satellites and the internet for its own communications as well. Iranian state media like IRIB transmit on the very same satellites that are used by independent and opposition media. The Iranian government and state media have websites too. Even the Iranian banking system is highly dependent on satellites for its communications.

Satellite and internet providers are bound by legal agreements. They need European decisions on sanctions to be able to break their contracts. And the recent case of Libya, where Eutelsat broke off transmissions of the pro-Kadhaffi state-TV when Europe asked them to, indicates that satellite operators and internet providers are likely to comply when a political decision tells them to. Meanwhile though, some free advice to satellite operators: put state media on the same transponder as independent media. That way, when a country tries to jam free media, they jam themselves in the process. Just a suggestion.

The European Union should quickly put a strict and decisive mechanism of sanctions in place to punish communication criminals. Take out their channels for telecommunication and information as soon as one can reasonably assume that the internet or satellite attack was driven by a state actor. Let’s make Iran fight its cyber war with its proper counterpart: Iran.

Democracy: 10 simple rules for successful transition from authoritarian to democratic rule

As we are deposing dictators (or aspiring to do so) all across the Middle-East, the Caucasus and Central Asia, the day after the party can make one feel a bit hung-over, and even despairing when looking at the daunting task ahead. Don’t worry, it has been done many times before you. In Africa, in Latin-America, and in Europe. Lessons have been learned. And trust me: transforming societies doesn’t have to be rocket science.

The benefits of democracy and the rule of law are not as universally accepted and self-explanatory anymore as twenty to thirty years ago. But the bad reputation these concepts have gained in recent years often stem from them having been implemented incompletely. In addition to that, the idea that a democracy governed by the rule of law is somehow at odds with, say, religion or culture, is utterly false. In the long run, truly democratic countries with a fair legal and judicial system, open society and open economy stand a much better chance of becoming stable, secure, prosperous nations with something to gain for everyone, than any other system.

Without any claim to infallibility, my years in international democracy, governance and media development have taught me these 10 simple rules for successful transition from authoritarian to democratic rule.

1. Take your time. Have all major political forces sign off on a technical government of non-political, authoritative experts that run the country for 3-4 years without parliamentary or other interference.

2. Clean up all legislation to ensure open, transparent, fair, non-discriminatory, inclusive, governmental, economic, social and legal processes. Incorporate human rights treaties and agreements.

3. Reform the bureaucracy, military, police and judiciary. Clear out obviously criminal and/or corrupt and inefficient officials from the very top on downwards. But leave everyone else in place, regardless of affiliation. They know how to run things.

4. Reform and retrain the judiciary and correctional system to restore trust in court independence.

5. Introduce unbiased and true education in all schools and in public campaigns about the country’s history, past faults and achievements, and integrate universal human rights and concepts of equality, non-violence and non-discrimination.

6. Reform the economy. Eradicate monopolies and oligarchies. Undo the close ties between government branches, officials and business enterprises, economic sectors. Create level playing field, access to economic activities for previously disenfranchised, non-connected individuals and groups.

7. Facilitate independent, pluralist media. Boost professional journalism colleges and trainings. Always remain responsive and accountable to journalists, even if they ask uneasy questions.

8. Facilitate a wide variety of civil society organizations. But fund only consortia of diverse, state-independent, non-ideological NGO’s.

9. Design an electoral system that ensures access to and participation in decision-making for all social groups, classes. Make sure that minorities, also those formerly in power, win something and feel they remain part of the process. Enforce a clean, free and fair voting process and result, pre- and post-election, even in the smallest and remotest of areas.

10. Invest in political party building. Facilitate effective campaigns that connect all parties and their ideas to the public. Train high quality future politicians that understand democracy is about trust, compromise, open communication and transparent decisions, sharing benefits between majorities and minorities, and long term gains for your constituency rather than short term ones.

Now, and only now: vote.

Nee, Obama en Barroso. Een dictator is geen betrouwbare partner

Terwijl in Cairo de protesten tegen president Mubarak hun tweede dag ingaan, wordt in Tunis nog druk gesleuteld aan de vorming van een interim-regering. Er zijn zeker parallellen tussen de revolutionaire gebeurtenissen in Tunesie en Egypte, maar er zijn evenzovele verschillen. En of een of beide van deze volksopstanden tegen een brute dictator uiteindelijk zal leiden tot de totstandkoming van een echte democratische rechtsstaat, is nog zeer twijfelachtig. Daarvoor is het gebrek aan een brede goed geschoolde middenklasse in de beide landen misschien te groot, en de macht van de corrupte bovenlaag en de Islamisten misschien te overheersend. Hoezeer ook de revolutie in Tunesie en Egypte – op dit moment – gedreven lijkt door een seculiere, progressieve bundeling van krachten en niet door religieuze traditionalisten: echt onafhankelijke, liberale en democatische partijen in het Midden-Oosten hebben meestal geen regeringservaring en geen in de maatschappij en het volk gewortelde organisatie. Dat gegeven alleen al kan de deur in een later stadium nog wijd open zetten voor een terugkeer van oude regimegetrouwen, of de Moslimbroederschap.

Maar wat prettig is aan de omverwerping van Ben Ali in Tunesie en de gebeurtenissen in Cairo, en goed nieuws voor iedereen die zich bezighoudt met de internationale bevordering van mensenrechten en democratie, is dat de Verenigde Staten nu tot hun afgrijzen zien wat velen in het vak van internationale samenwerking al jaren zeggen: nee, Washington, een dictatuur is op de lange termijn geen stabiele partner.

In weerwil van het beeld dat Irak en Afghanistan oproepen is de Amerikaanse buitenlandpolitiek er traditiegetrouw op gericht de Amerikaanse (en, vaak bijgevolg, de Europese) belangen niet primair via directe interventie te verzekeren, maar via bondgenootschappen. En om waar dat nodig is bondgenoten te verwerven om tegenwicht te bieden aan regionale grootmachten, ‘middle powers’ die de Westerse belangen zouden kunnen schaden.

Van alle donoren in de wereld steken de Amerikanen het meeste geld in democratiebevordering, vooral via instituten als NDI (National Democratic Institute for International Affairs), en zijn Republikeinse tegenhanger, IRI. Maar in authoritaire landen die een strategische relatie onderhouden met DC, blijft die bevordering van democratie en mensenrechten maar al te vaak beperkt tot pappen en nathouden.

Het fundamentele probleem met die tactiek openbaart zich nu in de Maghreb, en straks mogelijk elders: de premisse dat een dictator in ruil voor steun zal blijven leveren, is vals. Niet alleen kan een andere grootmacht langskomen en hem overtuigen de andere kant te kiezen (zie bijvoorbeeld de balanceeroefening tussen de VS en Rusland van Alijev in Azerbaijan en zijn Centraal-Aziatische collega’s); niet alleen kan een authoritair regime min of meer zelfstandig besluiten dat het van nu af aan de Amerikanen niet meer nodig heeft (Chavez in Venezuela, Saddam in Irak); het blijkt nu dat, zelfs in landen zonder democratische traditie, een schijnbaar hopeloos volk de hele kliek naar huis kan sturen.

Ook de Europese Unie en de grote Europese landen bedienen zich van dit recept. Er is ook vaak geen korte-termijn alternatief; want als je nu een gaspijpleiding nodig hebt, of het recht van overvlucht, ontbreekt het je aan de tijd om te wachten tot de oppositie sterk genoeg is om de tiran te verdrijven. Bovendien: of die oppositie bereid zal zijn met je samen te werken, is meestal een open vraag.

Dit soort harde lessen is niet nieuw. Toch valt het te hopen dat de VS, en Europa, dit keer wel inzien dat het hoog tijd is om serieus te beginnen met een andere investeringsstrategie, als het gaat om het creeren van bondgenoten overzee. Steek je geld en je energie in de ondersteuning van organisaties en partijen die werkelijk de fundamentele internationale waarden van politieke en economische vrijheid, rechtvaardigheid, sociale gelijkwaardigheid, transparantie en vrede voorstaan. En die mensen zijn er. Het is een langetermijnstrategie, en ondertussen zullen sommige directe belangen verloren gaan. Maar het is geen idealisme; het is pure Realpolitik. Want alleen zo verzekert het Westen zich van duurzame en betrouwbare partnerschappen, en stelt het de eigen belangen voor de toekomst zeker.